Ο χάρτης και η επικράτεια

Ο χάρτης και η επικράτεια | Μισέλ Ουελμπέκ
μετάφραση Λίνα Σιπητάνου, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2011

(σελ. 221) … Η θεμελιώδης αρχή των προραφαηλιτών είναι ότι η κατάπτωση της τέχνης άρχισε αμέσως μετά τον Μεσαίωνα, ότι από τις αρχές της Αναγέννησης αποκόπηκε από κάθε πνευματικότητα, κάθε γνησιότητα, για να γίνει μια καθαρά βιομηχανική και εμπορική δραστηριότητα και ότι δήθεν μεγάλοι της Αναγέννησης – όπως ο Μποτιτσέλι, ο Ρέμπραντ ή ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι – συμπεριφέρονταν στην πραγματικότητα σαν επιχειρηματίες, ακριβώς όπως ο Τζεφ Κουνς ή ο Ντάμιεν Χέρστ σήμερα, οι δήθεν μεγάλοι της Αναγέννησης διεύθυναν με σιδερένια γραθιά εργαστήρια με πενήντα ή και εκατό βοηθούς που έβγαζαν σε γραμμή παραγωγής πίνακες, αγάλματα, νωπογραφίες. Αυτοί απλώς έδιναν τη γενική κατεύθυνση, υπόγραφαν το ολοκληρωμένο έργο και αφοσιώνονταν κυρίως στις δημόσιες σχέσεις με τους εκάστοτε μαικήνες – πρίγκηπες ή πάπες.

Για τους προραφαηλιτες, όπως και για τον Ουίλιαμ Μόρις, η διάκριση μεταξύ τέχνης και μαστορικής, μεταξύ σύλληψης και εκτέλεσης, έπρεπε να καταργηθεί: κάθε άνθρωπος, στο δικό του επίπεδο, μπορεί να παράγει ομορφιά – με τη δημιουργία ενός πίνακα, ενός ρούχου ή ενός επίπλου. Και κάθε άνθρωπος επίσης έχει το δικαίωμα στην καθημερινή του ζωή να είναι περιτριγυρισμένος από όμορφα αντικείμενα. Συνδύαζε αυτήν την πεποίθηση με έναν σοσιαλιστικό ακτιβισμό που τον έκανε να στρατευτεί όλο και περισσότερο σε κινήματα χειραφέτησης του προλεταριάτου. Ήθελε απλούστατα να βάλει τέλος στο σύστημα της βιομηχανικής παραγωγής.
Αυτό που είναι περίεργο είναι ότι ο Γκρόπιους, όταν ίδρυσε το Μπαουχάους, ακολουθούσε ακριβώς την ίδια γραμμή – ήταν ίσως λίγο λιγότερο πολιτικοποιημένος, είχε περισσότερες πνευματικές ανησυχίες – πάντως και αυτός στην πραγματικότητα σοσιαλιστής ήταν. Στο Μανιφέστο του Μπαουχάους του 1919, δηλώνει ότι θέλει να υπερβεί την αντίθεση μεταξύ τέχνης και τεχνικής, ανακηρύσσει το δικαίωμα στην ομορφιά για όλους.

(σελ. 247) … πάντα μπορούμε, του είχε πει ο Ουελμπέκ όταν αναφέρθηκε στην καριέρα του ως μυθιστοριογράφου, να κρατάμε σημειώσεις, να προσπαθούμε να παρατάξουμε φράσεις. Όμως για να ξεκινήσουμε τη συγγραφή ενός μυθιστορήματος πρέπει να περιμένουμε ωσότου όλα αυτά γίνουν συμπαγή, αδιαμφισβήτητα, πρέπει να περιμένουμε την εμφάνιση ενός αυθεντικού πυρήνα αναγκαιότητας. Δεν αποφασίζουμε ποτέ μόνοι μας τη συγγραφή ενός βιβλίου, είχε προσθέσει. Το βιβλίο, κατά την άποψή του, είναι ένα κομμάτι μπετόν που αποφασίζει να πήξει και οι δυνατότητες δράσης του συγγραφέα περιορίζονταν στο γεγονός ότι είναι εκεί και περιμένει, σε μια αγωνιώδη αδράνεια.

(σελ. 251) … «Τα πουλιά δεν είναι τίποτα» συνέχισε ο Ουελμπέκ, «μικρές ζωντανές κηλίδες χρώματος που κλωσούν τα αβγά τους και καταβροχθίζουν χιλιάδες έντομα πεταρίζοντας από το ένα μέρος στο άλλο, κάνουν πολυάσχολη και ανόητη ζωή, αφιερωμένη αποκλειστικά στην καταβρόχθιση εντόμων – ενίοτε κάνουν και κανένα μικρό τσιμπούσι με κάμπιες – και στην αναπαγωγή τους. Ο σκύλος είναι φορέας ατομικού πεπρωμένου και μιας αναπαράστασης του κόσμου, όμως η πλοκή του έχει κάτι το αδιαφοροποίητο, δεν είναι ούτε ιστορική ούτε ακριβώς αφηγηματική και νομίζω ότι λίγο-πολύ έχει κλείσει πια για μένα ο κόσμος ως αφήγηση – ο κόσμος των μυθιστορημάτων και των ταινιών, ο κόσμος της μουσικής επίσης. Δεν με ενδιαφέρει πλέον παρά ο κόσμος ως παράθεση – αυτός της ποίησης και της ζωγραφικής.»